Akman Akar Yazarın Tüm Yazıları

Büyük Taarruz mu, Büyük Yürüyüş mü?

26 Ağustos 1922, Türk tarih yazımında “Büyük Taarruz” olarak anılan askerî harekâtın başlangıç tarihidir. Resmî tarih, bu günü ve takip eden süreci, “yedi düvele karşı kazanılmış kesin zaferin destanı” olarak sunar. Bu anlatı, toplumsal hafızaya bir kahramanlık hikâyesi yerleştirirken, dönemin askerî ve siyasi şartlarını gölgede bırakır.

Bu makalede, 26 Ağustos–9 Eylül arasındaki gelişmeler resmî tarih anlatısıyla karşılaştırılacak, harekâtın mahiyetine dair farklı görüşler ele alınacaktır. Özellikle şu soruya cevap aranacaktır: Gerçekten bir “Büyük Taarruz” mu yaşandı, yoksa tarihî hakikat “Büyük Yürüyüş”ten mi ibaretti?

Resmî Tarihin Anlatısı

Resmî tarih kaynaklarında şu çizgi hâkimdir:

26 Ağustos sabahı saat 05.30’da topçu ateşiyle başlayan büyük taarruz, Afyon cephesinde Yunan hatlarını yarıp bozmuştur.
27–29 Ağustos günlerinde süren muharebelerle Yunan ordusu dağılmış,
30 Ağustos’ta Dumlupınar’da yapılan “Meydan Muharebesi” ile kesin zafer elde edilmiştir.
9 Eylül 1922’de Türk ordusu İzmir’e girmiş ve “düşman denize dökülmüştür.”

Bu anlatı, zaferin ani, kahramanca ve şiddetli çatışmalarla elde edildiği algısını pekiştirir. Ancak bu kurgunun perde arkasına bakıldığında farklı bir tablo ortaya çıkar.

Yunan Ordusunun Gerçek Durumu

Sakarya Meydan Muharebesi’nden (Ağustos–Eylül 1921) sonra Yunan ordusu geri çekilmek zorunda kalmıştı. Cephe hattı Afyon–Eskişehir arasında yeniden kurulsa da Yunan ordusunun:

Moral gücü tükenmişti. Anadolu içlerine uzanan ikmal hatları, köylülerden gelen direniş, coğrafyanın sertliği ve uzun süreli savaş, askerlerin iradesini zayıflatmıştı.
İngiltere desteğini kaybetmişti. Sakarya’dan sonra İngilizler, Türklerle doğrudan çatışmaya girmek yerine diplomatik zeminde uzlaşmayı tercih etmişti.
İkmal sorunları büyümüştü. Anadolu’da genişlemiş cephe hattını beslemek Yunan ordusunu zora sokmuş, lojistik darboğaz oluşmuştu.

Dolayısıyla 1922 yazında Yunan ordusu, aslında çekilme eğiliminde olan, dağınık ve yılgın bir ordu görünümündeydi.

Harekâtın Seyri

26 Ağustos: Başlangıç

Sabaha karşı başlayan topçu ateşi, Yunan mevzilerinde gedik açtı. Türk birlikleri bazı kritik tepelere hızla ilerledi. Ancak bu, resmî anlatıda tasvir edildiği gibi devasa çarpışmalar değil, moral gücü çökmüş birliklerin geri çekilmesi şeklinde oldu.

27–29 Ağustos: Dağılma

Yunan ordusu, muharebe düzenini kaybetmeye başladı. Panik ve düzensizlik öne çıktı. Birçok subay, birliklerini toplayamadan geri çekildi.

30 Ağustos: Dumlupınar

“Büyük Meydan Muharebesi” olarak anlatılan gün, aslında çözülmüş bir ordunun kuşatılarak büyük kayıplar vermesiyle sonuçlandı. Burada yaşananlar bir meydan savaşı değil, daha çok bozgunun tescili idi.

31 Ağustos–9 Eylül: Takip ve Yürüyüş

Asıl süreç bu tarihlerde şekillendi. Ordumuz, geri çekilen Yunan birliklerini adım adım takip etti. 9 Eylül’de İzmir’e girildiğinde, yaşanan şey kesintisiz bir takip harekâtı, yani bir “Büyük Yürüyüş” idi.

İngiltere Faktörü ve “Yedi Düvel Masalı”

Resmî tarih, bu zaferi “yedi düvele karşı kazanılmış” gibi sunar. Ancak belgeler farklı bir tablo ortaya koyar:

İngiltere savaşa girmedi. 1921 sonrası İngiliz hükümeti, Anadolu’da doğrudan Türklerle savaşmayı göze almadı. Bunun yerine Yunanistan’ı sahada yalnız bıraktı.
Diplomasi öne geçti. 1922 başlarından itibaren İngiliz belgelerinde, “Türklerle dostane ilişkiler geliştirilmesi gerektiği” rapor edilmektedir.
Yunan yalnız kaldı. Böylece sahada Türk ordusunun karşısında yalnızca Yunan vardı.

Dolayısıyla “yedi düvele karşı savaş” iddiası bir abartıdır; hakikat, bitkin düşmüş Yunan ordusunun kovalanmasıdır.